نگاهی انتقادی به طبیعتگرایی روش شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علمی منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

چکیده

طبیعتگرایی روش‌شناختی، که به‌مثابه ابرپارادایم دانش نوین معرفی می‌شود، هیچ گزاره یا نظریه‌ مشتمل بر ارجاع پدیده‌های طبیعی به حقایق فراطبیعی را روانمی‌دارد. این رویکرد را می‌توان به دو قسم حداقلی و حداکثری تقسیم کرد که هر یک مقتضیات و بروندادهای خاص خود را دارد. تحقیق و تدقیق در این رویکرد مایه دلمشغولی بسیاری از متعاطیان حوزه فلسفه علم، و فلسفه دین می‌باشد. جستار پیش رو در صدد است تا با روش اسنادی به کاوش در این مساله پرداخته و با روش تحلیلی آن را در معرض نقد و سنجش گذارد. نتیجه تحقیق این است که طبیعتگرایی روش-شناختی نه بر بنیاد معرفتی و منطقی معتبری استوار است، نه حاوی مدعایی منسجم و خردپذیر بوده و نه از منظر کارکردشناختی تامین کننده انتظارات ادعا شده می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    1. ابن‏سینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات؛ تحقیق سلیمان دنیا؛ بیروت: مؤسسه النعمان، 1413ق.
    2. ـــــ؛ برهان شفا؛ ترجمه مهدی قوام‏صفری؛ تهران: فکر روز، 1373.
    3. آرمسترانگ، دیوید؛ چیستی قانون طبیعت؛ ترجمه امیر دیوانی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
    4. باربور، ایان؛ دین و علم؛ ترجمه پیروز فطورچی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392.
    5. بوکلی، م. جی؛ موضع نیوتنی و خاستگاه‌های الحاد در فیزیک، فلسفه و الهیات؛ ترجمه همایون همتی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
    6. بیابانکی، سیدمهدی؛ «امکان طبیعت‎گرایی در علم»، دوفصلنامة علمی پژوهشی فلسفة علم؛ س8، ش2، پاییز و زمستان 1397، ص1-17.
    7. جهانگیری، محسن؛ فرانسیس بیکن: احوال و آثار، عقاید و افکار و ارزشیابی؛ تهران: علمی و فرهنگ، 1385.
    8. چالمرز، آلن فرانسیس؛ چیستی علم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، 1389.
    9. خاکی قراملکی، محمدرضا؛ تحلیل هویت علم دینی و علم مدرن؛ قم: کتاب فردا، 1390.
    10. رندال، جان هرمن؛ سیر تکامل عقل نوین؛ ترجمه ابوالقاسم پاینده؛ تهران: علمی و فرهنگی، 1376.
    11. زرگر، زهرا، ابراهیم آزادگان و لطف‌الله نبوی؛ «اصل بستار علی فیزیک حلقه واسط طبیعت‏گرایی روش‏شناختی و متافیزیکی»، فصلنامه علمی پژوهشی روش­شناسی علوم انسانی؛ س23، ش93، زمستان 1396، ص231-
    12. زرگر، زهرا، ابراهیم آزادگان و لطف‌الله نبوی؛ «تشریح و نقد استدلال‌های الهیاتی حامی طبیعت‎گرایی روش­شناختی»، حکمت و فلسفه؛ س14، ش54، تابستان 1397، ص84-111.
    13. ساده، صدرا؛ «سادگی در نظریات علمی»، ذهن؛ ش29، بهار 1386، ص3-16.
    14. سعیدی­مهر، محمد و فاطمه کریمی؛ «اصول طبیعت‏شناسی ابن‏سینا»، فلسفه علم؛ س3، ش2، پاییز و زمستان 1392، ص47-71.
    15. سلیمانی، فاطمه؛ «روش طبیعت‎شناسی ابن‏سینا»، حکمت سینوی؛ بهار و تابستان 1388، ش41، ص27-47.
    16. صدرالمتألهین شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ ج1، ط3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981م.
    17. طباطبایى، محمدحسین و مرتضی مطهری؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ ج3، قم: صدرا، [بی­تا].
    18. عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدى بر فلسفه اسلامى؛ چ1، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1380.
    19. فرخی بالاجاده، علیرضا و امیرعباس علیزمانی؛ «بررسی استدلال‏های ماتریالیستی ریچارد داوکینز دربارة خدا و تکامل»، جستارهای فلسفة دین؛ س1، ش2، پاییز و زمستان 1391، ص105-128.
    20. فرخی بالاجاده، علیرضا؛ «بررسی "استدلال سادگی" ریچارد داوکینز درباره پیدایش جهان با تکیه بر آرای کیث وارد»، پژوهشهای فلسفی؛ ش18، پاییز و زمستان 1389، ص135–
    21. کاپالدی، نیکلاس؛ فلسفه علم: تکامل تاریخی مفاهیم و پیامدهای فلسفی آنها؛ ترجمه علی حقی؛ تهران: سروش، 1390.
    22. میرباباپور، سیدمصطفی؛ «مفهوم­شناسی طبیعت‏گرایی روش‏شناختی به مثابه یک ابَرپارادایم برای علم مدرن»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تأملات فلسفی؛ ش19، پاییز و زمستان 1396، ص213-242.
    23. میرباباپور، سیدمصطفی و یوسف دانشور نیلو؛ «فرایند تکوّن طبیعت‏گرایی روش‌شناختی در تاریخ تفکر غرب»، پژوهشنامه فلسفه دین، س17، ش2 (پیاپی ۳۴)، پاییز و زمستان 1۳98، ص1-۲۶.
    24. هات، جان اف؛ خدا و الحاد جدید؛ ترجمه علی شهبازی؛ قم: دانشگاه مفید، 1399.
    25. هسی، مری؛ فرانسیس بیکن؛ ترجمه خشایار دیهیمی؛ تهران: نشر کوچک، 1378.
    26. هلزی هال، ویلیام؛ تاریخ و فلسفه علم؛ ترجمه عبدالحسین آذرنگ؛ تهران: سروش، 1387.
    27. Bacon, Francis; The New Organon; Edited by Lisa Jardine and Michael Silverthorne; New York: Cambridge University Press, 2000.
    28. Barbour, Ian; Religion in an Age of Science; 1, HarperCollins, 1990.
    29. Boudry, M, Stefan Blancke & Johan Braeckman; “How Not to Attack Intelligent Design Creationism: Philosophical Misconceptions About Methodological Naturalism”, Foundations of Science; Vol.15, Issue 3, 2010, pp.227-244.
    30. Campbell, Keith; Naturalism. In D. Borchert (ED). Encyclopedia of Philosophy vol.6, 2005, 492-495, Detroit: Macmillan Reference USA, Thomson Gale.
    31. Clarke, Steven; “Naturalism, Science and the Supernatural”, Sophia; Vol.48, no.2, 2009.
    32. Dawkins, Richard; The Blind Whatchmaker: Why Evidence of Evolution Reveals a Universe Without Design; New York: Norton, 1996.
    33. Forrest, Barbara; "Methodological Naturalism and Philosophical Naturalism", Philo; 3, No.2, 2000.
    34. Galparsoro, Jose Ignacio and Alberto Cordero; "Introduction: Naturalism and Philosophy”, in Jose Ignacio Galparsoro and Alberto Cordero (eds.); Reflections on Naturalism; Rotterdam: Sense Publishers, 2013.
    35. Johnson, P. E; Reasons in the Balance: The Case Against Naturalism in Science, Law, and Education; Downers Grove, 1995.
    36. Klein, Jurgen; “Francis Bacon", In: The Stanford Encyclopedia of Philosophy; edited by Edward N. Zalta; Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2016.
    37. McMullin, Ernan; "Varieties of Methodological Naturalism", in: The Nature of Nature, Bruce L. Gordon and William A Dembski (eds.); ISI Books, 2011.
    38. McMullin, Ernan, “Plantinga’s Defense of Special Creation", In: Intelligent Design Creationism and Its Critics: Philosophical, Theological, and Scientific Perspectives; edited by Robert Penoock; London, England: A Bradford Book, 2001.
    39. Menuge, Angus; "Who is Afraid of ID". In: M. Ruse, & Dembski (Eds.); Debating design: from Darwin to DNA; 2004, pp.32-51.
    40. Michael Ruse; "Methodological Naturalism under Attack", In: R. Penoock (Ed.); Intelligent Design Creationism and Its Critics; London, England: A Bradford Book, 2001.
    41. Moser, Paul K. and David Yandell; “Farewell to Philosophical Naturalism”, in: Naturalism: A Critical Analysis; W. L. Craig (ed.); London: Routledge, 2000.
    42. Numbers, Ronald L; “Science without God: Natural Laws and Christian Beliefs”, in: The Nature of Nature; Bruce L. Gordon and William A Dembski (eds.); USA: ISI Books, 2011.
    43. Pennock, T; “Can’t Philosophers Tell the Difference Between Science and Religion”, Demarcation Revisited, Psillos, Stathis; “Causation and Explanation”, Acumen Publishing, 2002.
    44. Pennock, Robert and Michael Ruse; "But Is It Science? The Philosophical Question", in The Creation/Evolution Controversy, Prometheus Books; 2009.
    45. Plantinga, Alvin; Where the Conflict Really Lies: Science, Religion and Naturalism; NewYork: Oxford University Press, 2011.
    46. Plantinga, Alvin; Religion and Science, In: Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2010, in: https://plato.stanford.edu/entries/religion-science.
    47. Rea, Cannon, Michael; World without Design: The Ontological Consequences of Naturalism; New York: Oxford University Press, 2002.
    48. Ruse, Michael; Charles Darwin; Charles Darwin: Blackwell Pub, 2008.
    49. Scott, Eugenie “Darwin Prosecuted: Review of Johnson's Darwin on Trial”, Creation/ Evolution; Vol.13, No.2, 1993.
    50. Smith, Scott; Naturalism and our Knowledge of Reality: Testing Religious Truth-Claims; Ashgate Publishing, 2011.