مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
عقل در علوم مختلف کاربردهای مختلفی دارد. نوشتار حاضر با استفاده از روش کتابخانهای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در استنتاج دیدگاه، کوشیده است با بررسی این کاربردها در علوم مختلف اسلامی و مقایسه آن با معرفتشناسی، ابعاد وجودی و معرفتی عقل را مورد امعاننظر قرار دهد. موارد زیر را می توان از مهمترین دستاوردهای پژوهش حاضر برشمرد: الف. تعیین سه معنای عقل (عقل بهمعنای قوه مدرکه، عقل بهمثابة مدرکات عقلی و عقل بهمعنای جوهر مجرد منفصل) بهعنوان کاربرد مشترک بین علوم یادشده بهصورت تشکیکی (پذیرش همگانی، حداکثری و حداقلی). ب. پذیرش تعامل دو سویه بین کاربرد اصطلاحی عقل و ابعاد وجودی و معرفتی آن، به این معنا که با طرح چیستی معنای عقل در علوم مختلف به نگاه هستیشناختی و معرفتشناختی آن علوم پی برد و از سویی دیگر با مراجعه به مباحث هستیشناختی و معرفتشناسانه این علوم، ماهیت و معنای اصطلاحی عقل را از منظر آن علوم کشف کرد. ج. معرفی معنای دوم عقل بهعنوان یکی از مبانی علوم انسانی - اجتماعی در دوران مدرن.