تأملی در ارزش معرفتی قاعده حسن و قبح عقلی(ارزیابی دیدگاه متکلمان و فلاسفه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه کلام

چکیده

در باره رهآورد معرفتی اصل حسن و قبح عقلی از حیث ظنی یا یقینی بودن بین متکلمان و فلاسفه اختلاف نظر وجود دارد که قول به یقینی به متکلمان و ظنی به فلاسفه نسبت داده شده است. در این مقاله نویسنده با روش تحلیلی و بر خلاف ادعای بعض محققان و تفکیک دو معنای اصطلاح «عقلی»، (عقلی مقابل ظنی و مقابل نقلی) نشان داده است که فلاسفه هم طرفدار عقلی بودن حسن و قبح هستند، اما بداهت آن را بر نمی تابند. نگارنده با تحلیل و تحویل نظریه متکلمان به صُور مختلف(ادعای برهانی یا بداهت حسن و قبح، ادعای موجبه کلیه یا جزئیه آن) کوشیده است به جمع آن دو حداقل در فروض و طیف های خاصی بپردازد. هم چنین برای اولین بار در این مقاله روشن خواهد شد که برهانی و بدیهی انگاری حسن و قبح در حد مفهوم حسن عدل و قبح ظلم، مفید مدعای متکلمان نخواهد بود، اما ادعای بداهت مصادیق حسن و قبح، راست آزمایی آن برای عقل در موارد مختلف ممکن نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    1. ابن سینا، حسین بن عبدالله؛ الإشارات و التنبیهات؛ تحقیق مجتبی زارعی؛ قم: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌ ق‍م‌، 1381.
    2. ‏‫ـــــ؛ الشفاء (الطبیعیات؛ تصحیح ابراهیم بیومی مدکور، تحقیق سعید زاید؛ قم: کتابخانه عمومی مرعشی نجفی، 1405ق.
    3. ‏‫خادم‏زاده، وحید؛ «تحلیل استعاری وجودشناسی صدرایی: استعارۀ جهتی داخل-خارج»، حکمت معاصر؛ ش10(1)، 1398.
    4. ـــــ؛ «استعاره موجود حقیقی به مثابه امر ثابت نزد ابن‌سینا و ملاصدرا»، حکمت معاصر؛ ش8 (3)، 1396، ص39-67.
    5. ‏‫زنوزی، علی بن عبدالله؛ بدایع الحکم؛ تصحیح محمدجواد ساروی و رسول فتحی مجد؛ دانشگاه تبریز، 1380.
    6. ‏‫سبزواری، هادی بن مهدی؛ اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم؛ تصحیح کریم فیضی؛ قم: مطبوعات دینی، 1383.
    7. ‏‫صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة؛ قم مکتبة المصطفوی، 1368.
    8. ‏‫ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1354.
    9. ـــــ؛ تفسیر القرآن الکریم؛ تصحیح خواجوی؛ قم: بیدار، 1366، الف.
    10. ‏‫ ـــــ؛ شرح أصول الکافی؛ تصحیح محمد خواجوی؛ تهران:مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، 1366، ب.
    11. ‏‫فارابی، محمد بن محمد؛ فصوص الحکم؛ تحقیق محمدحسن آل یاسین؛ قم: بیدار، 1405ق.
    12. ‏‫فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ قم: نشر هجرت، 1409ق.
    13. ‏‫کرد زعفران‏لو، کامبوزیا، عالیه و خدیجه حاجیان؛ «استعاره‎های جهتی قرآن با رویکرد ‏شناختی»، نقد ادبی؛ ش3 (9)، 1389.
    14. ‏‫مرتضی زبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تصحیح علی شیری؛ تهران: دار الفکر، 1414ق.
    15. ‏‫یگانه، فاطمه و آزیتا افراشی؛ «استعاره‌های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی»، جستارهای زبانی؛ ش7 (5)، 1395.
    16. Khademzadeh, Vahid; "A Study on Up-Down Orientational Metaphors ‎in Mullā Ṣadrā’s Philosophy", The International Journal of Humanities; 27 (3), 2020, pp.88-100.
    17. Lakoff, George; "The Contemporary Theory of Metaphor", In Metaphor and Thought; Cambridge University Press, 1993.
    18. Lakoff, George & Johnson, Mark; Philosophy in the flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought; Basic Books, 1999.
    19. Olaf, Jäkel; "Hypothesis Revisited: The Cognitive Theory of Metaphor Applied to Religious Texts", de; 2002.