مبانی معرفت‌شناختی جهان فرهنگی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی گروه فرهنگ‌پژوهی/ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

جهان فرهنگی قرآن شالوده‌ساز اصول و قواعد ساختاری و شناختاری است که با اتکا بر جهان‌بینی الهی تفسیر جامعی از زندگی سعادت‌مند بشری در یک سازة منطقی ارائه می‏دهد. در این سازه، شاخص تمایز برای معرفت در نگاهی کثرت‌گرایانه دیده می‌شود که تمام جنبه‌های اکتسابی و فطری شناخت انسان و نیز عقل عملی او به عنوان مبانی معرفت‌شناختی مورد توجه قرار می‌گیرد. در جهان فرهنگی قرآن، دستگاه معرفتی چونان گفتمان‌های معاصر صرفاً بر نگاه‌ آلی و تکسویة تجربی سامان نیافته، بلکه بر داده‌های متافیزیک نیز تأکید دارد که ضمن وجود ضمانت صدق، میزان خطاناپذیری‌اش از جمله در داوری‌های فرهنگی واجتماعی اندک است. در این حوزه، متناظر با حوزة هستی‌شناختی، نگاهی جامع حاکم است که هم به شیوه‌های مبتنی بر مشهودات بیرونی توجه دارد و هم شهودات درونی را از دایرة نظر دور نمی‌دارد. وحی در این گفتمان به عنوان منبع خطاناپذیر قلمداد می‌شود و منابع و ابزارهای دیگر شناخت این جهان فرهنگی از جمله ادراک عقلی، حواس، تاریخ و ادراک حضوری در کنار وحی در رتبة بعدی قرار دارند که به این هویت گفتمانی انتظام ویژه‌ای می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


  1. استنفورد، مایکل؛ درآمدی بر تاریخ‌پژوهی؛ ترجمه مسعود صادقی؛ تهران: انتشارات سمت و دانشگاه امام صادق†، 1385.
  2. آشتیانی، سیدجلال‌الدین؛ شرح مقدمة قیصری؛ قم: دفترتبلیغات اسلامی، 1375.
  3. بهجت‌پور، عبدالکریم؛ تفسیر تنزیلی؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392.
  4. ـــــ؛ تفسیر فریقین؛ قم: انتشارات آثار نفیس، 1392.
  5. تنهایی ابوالحسن، حسین؛ سیزده جستار در تاریخ جامعه‌شناسی؛ اراک: نشر فتح دانش، 1373.
  6. جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم؛ قم: نشر اسراء، 1376.
  7. ـــــ؛ معرفت‌شناسی در قرآن؛ قم: اسراء، 1379.
  8. حسین‌زاده، محمد؛ پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر؛ قم: مؤسسه امام خمینی€، 1382.
  9. خسرو‌پناه، عبدالحسین؛ کلام جدید؛ قم: مرکز مطالعات و پژوهش‌های حوزة علمیه، 1383.
  10. راین، آلن؛ فلسفة علوم اجتماعی؛ ترجمه عبدالکریم سروش؛ تهران: انتشارات صراط، 1387.
  11. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقایق غوامض ‌التنزیل، بیروت: دار الکتاب ‌العربی، 1407ق.
  12. سبحانی، جعفر، تفسیر موضوعی قرآن مجید (منشور جاوید)؛ قم: مؤسسه امام صادق†، 1383.
    1. سبزواری، ملاهادی؛ اسرار الحکم فی ‌المفتتح و المختتم؛ تصحیح و ویرایش کریم فیضی؛ قم: مطبوعات دینی، 1383.
    2. سبزواری، ملاهادی؛ شرح ‌المنظومه؛ با حواشی ملامحمدتقی آملی؛ دار المرتضی للنشر، [بی‌تا].
    3. صدر،‌ سیدمحمدباقر؛ سنت‌های اجتماعی و فلسفة تاریخ در مکتب قرآن؛ ترجمه حسین منوچهری؛ تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا، 1369.
    4. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم؛ الحکمة متعالیة؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981م.
    5. ـــــ؛ تفسیر القرآن الکریم؛ قم: انتشارات بیدار، 1366.
    6. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ قم: نشر جامعه مدرسین، 1359.
    7. ـــــ؛ المیزان فی ‌تفسیر القرآن؛ قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1417ق.
    8. ـــــ؛ نهایة الحکمة؛ تعلیق عباس‌علی زارعی سبزواری؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1388.
    9. فضل‌الله، سیدمحمدحسین؛ تفسیر من وحى القرآن؛ بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، 1419ق.
    10. فنایی اشکوری، محمد؛ علم حضوری؛ قم، مؤسسه امام خمینی€، 1388.
    11. گیدنز، آنتونی؛ جامعه‌شناسی؛ ترجمه منوچهر صبوری؛ تهران: نشر نی، 1382
    12. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1379.
    13. مطهری، مرتضی؛ آشنایی با قرآن؛ تهران: انتشارات صدرا، 1370.
    14. ـــــ؛ فطرت؛ تهران: انتشارات صدرا، 1373.
    15. ـــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم (مقدمه و پاورقی)؛ قم: نشر جامعه مدرسین، 1359.
  13. معلمی، حسن؛ نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفة اسلامی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1378.
  14. 29.    مظفر، محمدرضا؛ اصول ‌الفقه؛ قم: انتشارات اسماعیلیان، 1373.
  15. مطهری، مرتضی؛ «شرح مبسوط منظومه»، مجموعه آثار؛ ج9، تهران، انتشارات صدرا، 1377.
  16. صدر، سیدمحمدباقر؛ «فلسفتنا»، موسوعة الشهید الصدر؛ ج1، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر، 1424ق.
  17. رازی، فخرالدین؛ مفاتیح ‌الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث‌ العربی، 1420ق.
  18. طبرسی، فضل ‌بن حسن؛ مجمع ‌البیان فی‌تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1373.

34. Robert Audi; The Cambridge Dictionary of Philosophy; 1999.

35. Routledge Encyclopedia Philosophy; Edward and Crraige; 1998.