واژه دنیا با یکصد و پانزده بار تکرار، یکی از پرکاربردترین و کلیدیترین واژگان قرآن مجید است که مداقه در معنای کاربردی آن- مانند تمام الفاظ مصحف شریف- امری ضروری است؛ ازاینرو در این پژوهش تلاش میشود به تصویری درست از معنای واژه دنیا در قرآن دست یازیم. یافتههای این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی ـ کتابخانهای نوشته شده است، بیانگر این مطلب است که اگر واژة دنیا از ریشه دنو باشد، مؤنث «أدنی» به معنای نزدیکتر است و اگر از دنائت باشد، مونث «أدنی» به معنای پستتر است. البته عربها این واژه را در معنای خسّت، رذیلت و پستی مهموز نمیکنند؛ لذا «أدنأ» نمیگویند. همچنین قرآن کریم از واژة دنیا به دو صورت اسمی و صفتی بهره برده است، در مقام اسم، معنای لغتنامهای دنیا مدّ نظر نیست، اما در مقام صفت به جز در یک آیه، همیشه دو معنای پستی و نزدیکی مورد نظر است.
الإبراهیم، محمد الطیب؛ إعراب القرآن؛ بیروت: دار النفاس، 2006م.
ابنمنظور؛ لسان العرب؛ ج16، القاهرة: دار المعارف، [بیتا].
الآلوسی البغدادی؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن الکریم و السبع المثانی؛ ط4، ج1و2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی ، 1985م.
الثعالبی، ابواسحاق؛ تفسیر الثعالبی؛ ج4، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 2002م.
حسن الزیات، احمد و الآخرون؛ المعجم الوسیط؛ ط6، طهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر، 1429ق
حسینی شیرازی، سید محمد؛ تقریب القرآن إلی الأذهان؛ ج4، بیروت: دار العلوم، 1434ق.
درزی، قاسم، احد فرامرز قراملکی، مهینناز میردهقان؛ «تأملی بر الگوهای تأثیرگذار زبانشناسی شناختی در مطالعات میانرشتهای با تأکید بر واژه قرآنی شاکله»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی؛ ش2، تابستان 1396، ص 25-52.
الرازی، محمد بن عمر؛ التفسیر الکبیر؛ ج1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، [بیتا].
الراغب الأصفهانی؛ معجم مفردات الفاظ القرآن الکریم؛ بیروت و دمشق: دارالقلم، دار الشامیة، 1412ق.
الزبیدی، محمد مرتضی؛ تاج العروس؛ ج10، بیروت: منشورات دار مکتبة الحیاة، [بیتا].
الزمخشری، جارالله؛ أساس البلاغة؛ ج1، تحقیق محمد باسل عیون السّود؛ ج1، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1998م.
ـــــ؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ ط4، ج1، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
الشیرازی البیضاوی، ناصر الدین ابیسعید عبدالله بن عمر بن محمد؛ تفسیر البیضاوی؛ ط1، ج1، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1410ق.
صاحب بن عباد، اسماعیل؛ المحیط فی اللغة؛ ط1، ج9، بیروت: عالم الکتب، 1414ق.
صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معناشناسی؛ چ5، تهران: سوره مهر، 1392.
الطبرسی، فضل بن حسن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تهران: دانشگاه تهران، 1377.
طرفة بن عبد؛ دیوان طرفة بن العبد؛ حققه و شرحه مهدی محمد ناصرالدین؛ ط3، بیروت، دار الکتب العلمیة، 2002م.
الطوسی، محمد بن الحسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ مقدمه آقابزرگ تهرانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، [بیتا].
عادل، محمود؛ مجمع البحرین؛ الربعان الأول والثانی، طهران: دفتر نشر فرهنگ اسلام، [بیتا].